Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 76 (1991): Nasza Przeszłość

Artykuły

Święte obrazy wśród grzesznych Sarmatów. Ze studiów nad recepcją kultowego dziedzictwa

  • Jan Kracik
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1991.76.141-192  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1991

Abstrakt

Spontaniczny rozwój kultu obrazów w pobożności barokowej jest lepiej znany z jego przejawów, geografii i statystyk, niż z jakości postaw ludzkich. Esej dotyczy różnic, ale także wzajemnego przenikania się teologii oficjalnej i popularnej. Polskie synody odwoływały się do decyzji Tridentinum dotyczących kultu sakralnego, teolodzy i kaznodzieje (m.in. Jakub Wujek, Fabian Birkowski) bronili kultu obrazów przed kalwinistami. Podobnie jak w starożytności na Wschodzie, jak w późnym średniowieczu na Zachodzie, tak także w XVII i XVIII wieku o kultowym statusie obrazu decydowali nie intelektualiści i teoretycy, lecz masy wierzące i ich pasterze. Zajmując się kultem obrazu w Polsce, brano pod uwagę przede wszystkim typologię. Omówiono różne rodzaje cudów początkowych i późniejszych oraz przedstawiono proces rozpoznawania nadprzyrodzonych właściwości obrazu. Władze diecezjalne, które je weryfikowały, odegrały znaczącą rolę w rozprawieniu się z nowymi i szerzej rozpowszechnionymi kultami. Jeśli kult rzeczywiście trwał, władze kościelne ustępowały i – nie oceniając autentyczności cudów - zatwierdzały go. Brano pod uwagę oczekiwania duchowe, emocjonalne, a nawet terapeutyczne wierzących. Od tego zależały także możliwości dalszego oddziaływania duszpasterskiego, rozwoju i utrzymania danego sanktuarium. W okresie oświecenia katolickiego biskupi przypominali o konieczności wykorzystania ambon do bardziej stanowczego pouczania wiernych o właściwym rozumieniu kultu obrazów, a więc aby mogli odejść od postaw utylitarnych na rzecz naśladowania świętych i przejść do uwielbienia Boga.

Bibliografia

  1. Bednarczyk P., Limanowa. Matka Boża Bolesna, TST t, 9: 1983. [Google Scholar]
  2. Demm E., Zur Rolle des Wunders in der Heiligkeitskonzeption des Mittelalters, „Archiv für Kulturgeschichte” Bd 57: 1975. DOI: https://doi.org/10.7788/akg.1975.57.2.300 [Google Scholar]
  3. Dumeige G., Nizäa II, Mainz 1985. [Google Scholar]
  4. Fankidejski J. , Obrazy cudowne i miejsca w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880. [Google Scholar]
  5. Frankowie M. I. , Wizerunek świętej doskonałości w błogosławionej Kunegundzie, Kraków 1718. [Google Scholar]
  6. Grdllmeier A. , Mit ihm und in ihm. Christologische Forschungen und Perspektiven, Freiburg i.Br. 1975. [Google Scholar]
  7. Grodzińiski M., Ogród fiołkowy karmelitański na Piasku przy Krakowie, Kraków 1673. [Google Scholar]
  8. Heller F., Erscheinungsformen und Wesen der Religion, Stuttgart 1961. [Google Scholar]
  9. Korolko M. , Hieronima Powodowskiego „Odpowiedź krześcijańska na list... do mnichów częstochowskich” na tle reformacyjnych polemik dotyczących Jasnej Góry”, „Studia Claromontana” t. 3: 1982. [Google Scholar]
  10. Kracik J. , Praktyki religijno-magiczne na Górze w czasie epidemii 1708 roku, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” t. 22: 1975. [Google Scholar]
  11. Lanczkowski G., Bilder, w: Theologische Realenzyklopddie, Bd 6, Berlin 1980. [Google Scholar]
  12. Lelong C., 2ycie codzienne w Galii Merowingöw, Warszawa 1967. [Google Scholar]
  13. Łobżyński J. D. , Przenosiny triumfalne najcudowniejszego w Królestwie Polskim obrazu Bogarodzice Panny Mary jej na Jasnej Górze Częstochowskiej, Kraków 1644. [Google Scholar]
  14. Michalski S., Protestanci a sztuka. Spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  15. Offiarowicz W. , Historyja o cudownym Matki Bożej obrazie w Myślenicach, Kraków 1642. [Google Scholar]
  16. Plongeron B., Paris 1976, passim; R. Pannet, Le catholicisme populaire, Paris 1974. [Google Scholar]
  17. Runciman S., Teologia bizantyńska, Warszawa 1982. [Google Scholar]
  18. Schmidt L., Volksglaube und Volksbrauch, Berlin 1967. [Google Scholar]
  19. Schreiner K., „Discrimen veri ac falsi”. Ansätze und Formen der Kritik in der Heiligen- und Reliquienverehrung des Mittealters, ,,Archiv für Kulturgeschichte” Bd 48: 1966. DOI: https://doi.org/10.7788/akg-1966-0102 [Google Scholar]
  20. Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I—IV w., Warszawa 1979. [Google Scholar]
  21. Sternberg T. , Fünf Thesen zur Kontroverse um die Erlaübtheit der Bilder in der frühen Kirche, w: Streit um das Bild. Das zweite Konzil von Nizäa 1787) in ökumenischer Perspektive, hrsig. J. Wohlmuth, Bonn 1989. [Google Scholar]
  22. Trześniewski G. , Ozdoba i obrona ukraińskich krajów, przecudowna w berdyczowskim obrazie Maria, Berdyczów 1767. [Google Scholar]
  23. Wyczawski H.E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria 1987. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 > >>