Artykuł stanowi przegląd polichromowanej rzeźby architektonicznej w polskich kościołach cystersów w Jędrzejowie, Sulejowie, Wąchocku, Koprzywnicy, Mogile, Trzebnicy i Rudach Raciborskich. Polichromia romańska we wszystkich tych kościołach opierała się na trzech podstawowych kolorach: czerwonym, białym i czarnym. Analizy laboratoryjne polichromii, rzeźb i detali architektonicznych z Trzebnicy, Sulejowa i Łekna zaowocowały poszerzeniem i weryfikacją wiedzy na temat polichromii fazy najwcześniejszej i późniejszych. Pierwotnym, podstawowym kolorem wnętrz opactwa w Trzebnicy był kolor czerwony. Został rozłożony, zachowując wartość, na polerowanych na biało kamiennych powierzchniach, plamy ciemnej czerwieni nałożone na warstwę jasnej czerwieni pozwoliły malarzowi uzyskać efekty światła i cienia. Zastosowano pigmenty typowe dla tamtych czasów: cynobrowy, miniowy i czerwień żelazowa. Czerwień czasami mieszano z ochrą. Zieleń i błękit można odnaleźć dopiero w późniejszych przemalowaniach. Analizy polichromii zworników, sklepień i filarów sulejowskiego kościoła ujawniły ślady bieli (kreda), czerni (włókno roślinne) i czerwieni (minia). Analizy laboratoryjne średniowiecznej kamieniarki w Łeknie wykazały natomiast obecność żółci i czerwieni w dwóch odcieniach na wierzchu białego podłoża kredowego. Wyniki dotychczas przeprowadzonych studiów przypadków nie pozwalają jednak na generalizowanie na temat polichromii kościołów cystersów w całej Polsce. Wszelkie tego typu uogólnienia musiałyby być poprzedzone badaniami w innych miejscach.