Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 129 (2018): Nasza Przeszłość

Articles

The role of Roman-Catholic clergy and church servants in teaching staff of villlage schools in Galicia in 1774-1873

  • Roman Pelczar
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2018.129.149-180  [Google Scholar]
Published: 2018-06-30

Abstract

The paper is devoted to the participation of Roman-catholic priests and church servants in teaching in village schools of Galicia. The chronological frames are 1774 and 1873 when state authorities enforced school laws. Archival and printed sources as well as academic literature are the basis of research. In the paper I advance the point that clergy (especially parish clergy) was very eagerly joining the efforts to organize village (primary) schools at parishes. Three types of schools were opened: parish schools, trivial schools and municipality schools. Priests and church employees (in particular organ players) contributed massively to the teaching endeavors in parish and trivial schools. However, they worked in municipality schools much more rarely. The paper should contribute to a better understanding of history of education in Galicia, especially in the context of teaching staff’s activity in village schools.

References

  1. Schematismus des Königreiches Galizien und Lodomerien für das Jahr 1818, Lwów [1818]. [Google Scholar]
  2. Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkim księstwem krakowskim na rok 1871, Lwów 1871. [Google Scholar]
  3. Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkim księstwem krakowskim na rok 1874, Lwów 1874. [Google Scholar]
  4. Schematismus des Gesammten an den Volksschulen der Tarnower Bischöflichen Diöcese l. R. Angestelten Lehrpersonals für das Jahr 1836, Tarnów 1836. [Google Scholar]
  5. Schematismus des Gesammten an den Volksschulen der Tarnower Bischöflichen Diöcese l. R. Angestelten Lehrpersonals, für das Jahr 1844, Tarnów [1844]. [Google Scholar]
  6. Szematyzm obejmujący wszystkich nauczycieli przy szkołach narodowych w tarnow-skiej dyecezyi biskupiej obrządku łacińskiego znajdujących się na rok 1850, Tarnów [1850]. [Google Scholar]
  7. Szematyzm obejmujący wszystkich nauczycieli przy szkołach narodowych w tarnow-skiej dyecezyi biskupiej obrządku łacińskiego znajdujących się na rok 1853, Tarnów [1853]. [Google Scholar]
  8. Schematismus des Gesammten an den Volksschulen der Tarnower Bischöflichen Diöcese l. R. Angestelten Lehrpersonals, für das Jahr 1856, Tarnów [1856]. [Google Scholar]
  9. Schematismus des Gesammten an den Volksschulen der Tarnower Bischöflichen Diöcese angestelten Lehrpersonals für das Jahr 1860, Tarnów 1860. [Google Scholar]
  10. Szematyzm obejmujący wszystkich nauczycieli przy szkołach narodowych w tarnow-skiej dyecezyi biskupiej obrządku łacińskiego znajdujących się na rok 1865, Tarnów 1864. [Google Scholar]
  11. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli w tarnowskiej dyecezyi na rok 1868, Tarnów 1867. [Google Scholar]
  12. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli w tarnowskiej dyecezyi na rok 1869, Tarnów 1868. [Google Scholar]
  13. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli w tarnowskiej dyecezyi na rok 1870, Tarnów 1869. [Google Scholar]
  14. Consignatio scholarum nationalium in Dioecesi Premisliensi r. l.…Anno 1819, Prze-myśl 1819. [Google Scholar]
  15. Consignatio scholarum nationalium in Dioecesi Premisliensi r. l.…Anno 1820, Prze-myśl 1820. [Google Scholar]
  16. Consignatio scholarum nationalium in Dioecesi Premisliensi r. l.…Anno 1821, Prze-myśl 1821. [Google Scholar]
  17. Consignatio scholarum nationalium in Dioecesi Premisliensi r. l.….Anno 1822, Przemyśl 1822. [Google Scholar]
  18. Status scholarum nationalium in dioecesi Premisliensi r. l. pro Anno 1824, Przemyśl 1824. [Google Scholar]
  19. Status scholarum nationalium in dioecesi Premisliensi r. l. Anno 1829, Przemyśl 1829. [Google Scholar]
  20. Status scholarum nationalium in dioecesi Premisliensi Ritus Latini Anno 1834, Prze-myśl 1834. [Google Scholar]
  21. Status scholarum nationalium in dioecesi Premisliensi Ritus Latini Anno 1839, Prze-myśl 1838. [Google Scholar]
  22. Schematismus der Volksschulen und des Lehrpersonals in der Przemysler Lat. Diőcese fűr das Jahr 1844, Przemyśl 1843. [Google Scholar]
  23. Schematismus der Volks-Schulen und des Lehrpersonals in der Przemyśler Diőcese lat. Ritus fűr das Jahr 1848, Rzeszów 1848. [Google Scholar]
  24. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli znajdujących się w diecezji przemyskiej obrz. łac. na rok 1849, Rzeszów 1849. [Google Scholar]
  25. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1850, Przemyśl 1850. [Google Scholar]
  26. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1851, Przemyśl 1851. [Google Scholar]
  27. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1852, Przemyśl 1852. [Google Scholar]
  28. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1853, Przemyśl 1853. [Google Scholar]
  29. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1854, Przemyśl 1854. [Google Scholar]
  30. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1855, Przemyśl 1855. [Google Scholar]
  31. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1856, Przemyśl 1856. [Google Scholar]
  32. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1857, Przemyśl 1857. [Google Scholar]
  33. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1858, Przemyśl 1858. [Google Scholar]
  34. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1859, Przemyśl 1859. [Google Scholar]
  35. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1860, Jasło 1859. [Google Scholar]
  36. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1861, Jasło 1860. [Google Scholar]
  37. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1862, Jasło 1861. [Google Scholar]
  38. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1863, Jasło 1862. [Google Scholar]
  39. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1864, Jasło 1863. [Google Scholar]
  40. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1865, Jasło 1864. [Google Scholar]
  41. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1866, Jasło 1865. [Google Scholar]
  42. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1867, Jasło 1866. [Google Scholar]
  43. Szematyzm szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza przemyskiego obrz. łac. na rok 1868, Jasło 1867. [Google Scholar]
  44. Baranowski M., Pogląd na rozwój szkolnictwa ludowego w Galicji od 1772 do 1895 roku, Kraków 1897. [Google Scholar]
  45. Bętkowski W., Z historii szkoły zarszyńskiej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 1961, nr 1. [Google Scholar]
  46. Burda B., Jan Ignacy Felbiger – osiemnastowieczny organizator szkolnictwa na Śląsku i w Austrii, „Studia Zachodnie”, 1996. [Google Scholar]
  47. Chamcówna M., Szkoła ludowa w okresie przedautonomicznym, [w:] Historia chłopów polskich, red. S. Inglot, t. 2, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  48. Dydek S., Stara Wieś. Z dziejów wsi i sanktuarium, Brzozów 1996. [Google Scholar]
  49. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opr. L. Grze-bień, Kraków 1996. [Google Scholar]
  50. Falkiewicz K., Rozwój szkolnictwa ludowego w Galicyi w latach 1848-1898, Lwów 1899. [Google Scholar]
  51. Gaj-Piotrowski W., Stan szkolnictwa i oświaty w rejonie Rozwadowa w latach 1772-1874, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, R. 8, 1975. [Google Scholar]
  52. Gruiński S., Dzieje szkolnictwa ludowego w Galicji, cz. 1. Czasy przed zaprowadze-niem autonomii 1772-1861, Lwów 1916. [Google Scholar]
  53. Hoff J., Rozwój demograficzny, szkolnictwo, kultura Łańcuta i okolic w okresie auto-nomicznym, [w:] Łańcut. Studia i szkice z dziejów miasta, red. W. Bonusiak, Rze-szów 1997. [Google Scholar]
  54. Jedynak A., Szkolnictwo elementarne w diecezji tarnowskiej za rządów biskupa J. G. Wojtarowicza (1840-1850), „Currenda”, R. 136, 1986, nr 1-3. [Google Scholar]
  55. Kalinka W., Galicya i Kraków pod panowaniem austryackiem, Paryż 1853. [Google Scholar]
  56. Knot A., Wstęp, [w:] Galicyjskie wspomnienia szkolne, opr. A. Knot, Kraków 1955. [Google Scholar]
  57. Krupa M., Szkolnictwo ludowe w obwodzie przemyskim w końcu XVIII wieku, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989. [Google Scholar]
  58. Krupa M., Szkoła ludowa w Galicji w latach 1772-1790, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 1981, t. 24. [Google Scholar]
  59. Kumor B., Szkolnictwo ludowe w Diecezji Tarnowskiej 1786-1850, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989. [Google Scholar]
  60. „Kurenda Szkolna”, nr 2, Tarnów 1864. [Google Scholar]
  61. Majorek C., Galicyjskie szkolnictwo pedagogiczne w latach 1775-1871, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, R. 10, 1967, z. 3. [Google Scholar]
  62. Majorek C., Marmon W., Oświata i kultura regionu tarnowskiego w okresie rozbiorów i niewoli, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1983. [Google Scholar]
  63. Malak F., Dzieje parafii Tyczyn, Tyczyn 1996. [Google Scholar]
  64. Pelczar M., Lorens A., Sześćset lat doli i niedoli Krościenka Wyżnego i Iskrzyni 1350-1950, Krościenko Wyżne [1997]. [Google Scholar]
  65. Pelczar R., Rola duchowieństwa w rozwoju szkolnictwa parafialnego na pograniczu polsko-ruskim (ukraińskim) w Galicji w latach 1772-1869, [w:] Z dziejów regionów Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., red. M. Stolarczyk, J. Kuzicki, P. Grata, Rzeszów 2008. [Google Scholar]
  66. Pelczar R., Rzymskokatolickie szkoły trywialne w Galicji w latach 1774-1875, Lublin 2014. [Google Scholar]
  67. Pelczar R., Szkolnictwo parafialne w ziemi przemyskiej i sanockiej (XIV-XVIII w.), Warszawa 1998. [Google Scholar]
  68. Pelczar R., Szkolnictwo w Krościenku Wyżnym do 1918 r., [w:] Dzieje oświaty w Kro-ścienku Wyżnym w latach 1417-1999, red. B. Lorens, E. Marszałek, Krosno 2011. [Google Scholar]
  69. Pelczar R., Szkoły parafialne na pograniczu polsko-ruskim (ukraińskim) w Galicji w latach 1772-1869, Lublin 2009. [Google Scholar]
  70. Pelczar R., Szkoły parafialne w łacińskiej diecezji przemyskiej (XIV-XIX w.). Uwarun-kowania i dynamika rozwoju, [w:] Wierny swemu dziedzictwu. Księga jubileuszowa dedykowana prof. Józefowi Półćwiartkowi, red. S. Nabywaniec, B. Lorens, S. Zabraniak, Rzeszów 2010. [Google Scholar]
  71. Persowski F., Kartki z dziejów szkolnictwa w Galicji w I połowie XIX w. (głównie z terenu województwa rzeszowskiego), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie”, z. 4. Nauki Pedagogiczne, 1967. [Google Scholar]
  72. Podgórska E., Sytuacja szkolnictwa i oświaty w zaborze austriackim. Szkolnictwo elementarne, [w:] Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej, red. S. Michalski, t. 1, Warszawa 1982. [Google Scholar]
  73. Ruta Z., Szkolnictwo klucza muszyńskiego w czasach zaboru austriackiego (1772-1918), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, Prace Historyczne XII, 1987. [Google Scholar]
  74. Rzemieniuk F., Unickie szkoły początkowe w Galicji w latach 1805-1914, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 1990, t. 33. [Google Scholar]
  75. S. Rymar, Haczów, wieś ongiś królewska (1350-1960), Kraków 1962. [Google Scholar]
  76. Sarna W., Biskupi przemyscy obrz. łać., cz. II, Przemyśl 1910. [Google Scholar]
  77. Skoczek A., Rys historyczno-statystyczny szkół ludowych w Galicji 1772-1848, Kraków 1869. [Google Scholar]
  78. Świeboda, Szkolnictwo ludowe w Rzeszowie pod zaborem austriackim (1772-1918), „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, R. 9, 1978. [Google Scholar]
  79. Tokarz W., Galicja w początkach ery józefińskiej w świetle ankiety urzędowej z roku 1783, Kraków 1909. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.