Abstrakt
Ryt pobłogosławienia nowego króla w Pontificale Plocense I jest kompilacją tekstu z połowy X wieku. Być może ten właśnie rytuał stosowano podczas pierwszych koronacji w Polsce. W świetle obrzędu to Bóg jest tym, który udziela władzy, i to On powierza władcy królestwo. Sakralny charakter majestatu królewskiego wzmacniają porównania z postaciami biblijnych królów, proroków i kapłanów, a także odniesienie do samego Jezusa Chrystusa. W obrzędzie wyczuwa się głęboką troskę o zachowanie równowagi pomiędzy wysoką godnością władzy królewskiej a utrzymaniem jej w odpowiednich granicach. Za pośrednictwem Kościoła, przez „pokorną posługę biskupów”, władca otrzymuje koronę i sakrę królewską, która stawia go pośrodku pomiędzy duchowieństwem a ludem. Ponieważ jego władza jest tylko zewnętrzna, jest ona niższa od kapłańskiej (biskupiej). Posługa króla wobec Kościoła i sfery życia duchowego ogranicza się do obrony i ochrony wiary chrześcijańskiej (auctor ac stabilitor christianitatis et christiane fidei) oraz wsparcia administracyjnego i ekonomicznego kościołów oraz klasztorów. O ile biskupi są pasterzami i kierownikami dusz w sprawach wewnętrznych, to władca ma być obrońcą Kościoła oraz rządcą królestwa, danego mu mocą ich błogosławieństwa; o ile biskup jest pośrednikiem między ludem a Bogiem, to król – pośrednikiem między ludem i klerem. W obrzędzie błogosławieństwa królowej wyraźnie podkreśla się, że Bóg, Źródło i Początek wszelkiej dobroci, daleki jest „od potępienia i niechęci wobec kruchości płci niewieściej”.
Bibliografia
Amalariusz z Metzu, Dzieła, t. 1–2, T. Gacia (red.), Lublin 2016–2017.
Andrieu M., Le sacre épiscopal d'après Hincmar de Reims, „Revue d'Histoire Ecclésiastique” 48 (1953), s. 22–73.
Bielak W., Biskup i jego urząd w oczach średniowiecznych kronikarzy polskich, Lublin 2011.
Bloch M., Les rois thaumaturgues. Etude sur le caractère surnaturel attribué à la puissance royale particulièrement en France et en Angleterre, Paris 1961.
Boguniowski J.W., Rozwój historyczny ksiąg liturgiii rzymskiej do Soboru Trydenckiego i ich recepcja w Polsce, Kraków 2001.
Bolz B., Nieznane fragmenty pontyfikału z XI wieku. Ms FR 10. Biblioteki Kapitulnej w Gnieźnie, „Nasza Przeszłość” 35 (1971), s. 66.
Bouman S.A., Sacring and Crowning. The Development of the Latin Ritual for the Anointing of Kings and the Coronation of a Emperor before the eleventh Century, Groningen–Djakarta 1957.
Dalewski Z., Władza przestrzeń ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa 1996.
Dalewski Z., W poszukiwaniu poprzedników – pierwsi Piastowie i ich wizja przeszłości, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski (red.), t. 1, s. 23–58.
Danielski W., Andrieu Michel COr, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin 2011, t. 1, kol. 529–530.
Demouy P., Le sacre de la reine de France dans le pontifical de l’Église de Reims (BM Reims, ms. 343), „Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France” (2013, 2015), s. 284–297.
Erdmann C., Forschungen zur politischen Ideenwelt des frühen Mittelalters, Berlin 1951.
Folsom C., I Libri liturgici romani, [w:] Scientia Liturgica. Introduzione alla Liturgia, A.J. Chupungco (ed.), t. 1, Casale Monferrato 2003, s. 263–330.
Graczyk W., Marszalska J.M., Księgi rękopiśmienne i stare druki w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku. Z dziejów kultury polskich bibliotek kościelnych w dawnych wiekach, Kraków 2010.
Imagines Potestatis: rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej, Polska X–XV w. (z przekładem czeskim i rosyjskim), J. Baszkiewicz (red.), Warszawa 1994.
Jackson R., Ordines coronationis Franciae, Texts and Ordines for the Coronation of Frankish and French Kings and Queens in the Middle Ages, t. 1, Philadelphia 1995.
Janowski P., Prucnal D., Koronacja, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin 2011, t. 9, kol. 877.
Kantorowicz E., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, Warszawa 2007.
Kowalski W., Podstawy prawne odzyskania Pontyfikału Płockiego, [w:] Pontyfikał. Odzyskana perła płockiego średniowiecza, D. Majewski (red.), Płock 2016, s. 11–18.
Kuhnke M., Habent sua fata manuscripta. Historia trudnych powrotów Biblii Płockiej i Pontyfikału Płockiego do zbiorów Biblioteki Seminarium Duchownego w Płocku, [w:] Zabytki Kościoła Płockiego 1939–2019, B. Piotrowska (red.), Płock 2019.
Kutrzeba S., Źródła polskiego ceremoniału koronacyjnego, „Przegląd Historyczny” 12 (1911).
Le Goff J., Le sacre royal à l’époque de saint Louis d’áprès le manusrcit latin 1246 de la BNF, Paris 1989.
Le Pontifical Romano-germanique du dixième siècle, C. Vogel, R. Elze (eds), t. 1–3, Vatican 1963–1972.
Maciukiewicz M., Pontyfikał, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin 2011, t. 15, kol. 1409–1410.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa–Poznań 1982.
Maisel W., Archeologia prawna Europy, Warszawa–Poznań 1989.
Michałowski R., Podstawy religijne monarchii we wczesnym średniowieczu zachodnioeuropejskim. Próba typologii, „Kwartalnik Historyczny” 105 (1998), nr 4, s. 3–33.
Misiarczyk L., Pontyfikał Płocki z XII wieku. Ogólna charakterystyka i treść kodeksu, [w:] Pontyfikał. Odzyskana perła płockiego średniowiecza, D. Majewski (red.), Płock 2016, s. 54–72.
Nowowiejski A.J., Wykład liturgii Kościoła katolickiego, t. 3, Płock 1905.
Orłowski T.H., Początki rytu sakry królewskiej w Europie. Na marginesie dwóch publikacji, „Studia Źródłoznawcze” 34 (1993), s. 69–89.
Palazzo E., Histoire des livres liturgiques: le Moyen Âge, des origines au XIIIe siècle, Paris 1993.
Palazzo E., L'évêque et son image. L'illustration du pontifical au Moyen Âge, Turnhout 1999.
Podleś A., Pontyfikał płocki z XII wieku. Bayerische Staatsbibliothek München Clm 28938, Biblioteka Seminarium Duchownego Płock Mspł. 29. Studium liturgiczno-źródłoznawcze. Edycja tekstu, Płock 1986.
Pontyfikał krakowski z XI wieku, Z. Obertyński (wyd.), Lublin 1977.
Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej w Płocku w XIV i I. poł. XV w. Studium prozpograficzne, t. 1: Prałaci, Toruń 1991.
Rasmussen N.K., Les pontificaux du haut Moyen Age. Genèse du livre de l'évêque, seria: Spicilegium sacrum lovaniense 49, Louvain 1998.
Suski A., Toniolo A., Sodi M., Pontificali pretridentini (Secc. IX – XVI). Guida ai manoscritti e concordanza verbale, Toruń 2019.
Schramm P.E., Herrschaftszeichen und Staatssymbolik. Beiträge zu ihrer Geschichte vom 3. bis zum 16. Jhd., t. 2, Stuttgart 1955.
Schramm P.E., Percy E., Kaiser, Könige und Päpste. Gesammelte Aufsätze zur Geschichte des Mittelalters, t. 1–4, Stuttgart 1968–1971.
Vetulani A., Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, „Roczniki Biblioteczne” 7 (1963), s. 313–443.
Zepter, https://mittelalter.fandom.com [dostęp: 2.09.2019].
Downloads
Download data is not yet available.
