Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Tom 30 Nr 1 (2022)

Historia Kościoła

Dążenia diecezji wrocławskiej do jej egzempcji – od początku XIV wieku do 1821 roku

DOI: https://doi.org/10.34839/wpt.2022.30.1.177-195  [Google Scholar]
Opublikowane: 26.07.2022

Abstrakt

Istniejąca od 1000 roku w związku metropolitalnym z Gnieznem diecezja wrocławska, na mocy bulli papieża Piusa VII De salute animarum z 16 lipca 1821 roku, stała się diecezją egzymowaną, tj. podległą bezpośrednio pod Stolicę Apostolską. Mijająca 200. rocznica tegoż wydarzenia jest dobrą okazją, aby prześledzić, w jaki sposób dążenia do zerwania zależności kościelnej od związku metropolitalnego z Gnieznem były wypadkową dziejów politycznych śląskiej dzielnicy. W artykule przedstawiono dążenia diecezji wrocławskiej do uzyskania egzempcji, których początki datowane są na okres dominacji czeskiej na Śląsku w I połowie XIV wieku, a uwieńczone zostały prawnymi określeniami w bulli z 1821 roku. Autor w tym względzie posiłkuje się pozycjami naukowymi znanych polskich i niemieckich historyków Kościoła, w których daje się zaobserwować różny sposób argumentowania przyczyn egzempcji, a także akcentowania jej z jednej strony jako stanu faktycznego (przynajmniej od połowy XVII wieku), z drugiej zaś jako stanu prawnego. Na drodze poszukiwania obiektywnych odpowiedzi pomocne okazują się opublikowane w ostatnich dziesięcioleciach źródła archiwalne, szczególnie zaś dokumentacja dawnych rządców diecezji ze Stolicą Apostolską.

Bibliografia

  1. Concilia Poloniae, t. 10: Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty [Synods in the Diocese of Wrocław and their Statutes], J. Sawicki (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1963. [Google Scholar]
  2. Gatz E., Geschichte des Kirchlichen Lebens in den deutschsprachigen Ländern seit dem Ende des 18. Jahrhunderts, Bd. 1: Bistümer und ihre Pfarreien, Freiburg–Basel–Wien 1991. [Google Scholar]
  3. Herrmann J., Adolf Kardinal Bertram, Erzbischof von Breslau. Ein Lebensbild, Hindenburg 1937. [Google Scholar]
  4. Heyne J., Die Weihbischöfe des Bisthums Breslau von der ältesten Zeit bis auf die Gegenwart nach Urkunden und Geschichtsquellen dargestellt, “Schlesisches Kirchenblatt” 39–40 (1857), pp. 485–487, 497–499. [Google Scholar]
  5. Heyne J., Dokumentierte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau, Bd. 3, Breslau 1868. [Google Scholar]
  6. Heyne J., Zur Geschichte der Exemtion des Bisthums Breslau von dem Metropolitanverbande mit der erzbischöflichen Kirche zu Gnesen, “Schlesisches Kirchenblatt” 48–49 (1857), pp. 593–598, 609–612. [Google Scholar]
  7. Kopiec J., Relacje biskupów wrocławskich “ad limina” z XVII i XVIII w. [Reports “ad limina Apostolorum” from the Bishops of Wrocław in the Seventeenth and Eighteenth Centuries], “Nasza Przeszłość” 68 (1987), pp. 93–132. [Google Scholar]
  8. Kumor B., Jeszcze o egzempcji diecezji wrocławskiej [More on the Exemption of the Diocese of Wrocław], “Prawo Kanoniczne” 11/1–2 (1968), pp. 319–325. [Google Scholar]
  9. Kumor B., Granice metropolii gnieźnieńskiej i jej sufraganii w okresie przedrozbiorowym [Borders of the Gniezno Metropolis and its Suffragan Sees in the Pre-Partition Period], “Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 13/4 (1966), pp. 5–75. [Google Scholar]
  10. Lec Z., Biskupi wrocławscy w dobie reformacji i reformy Kościoła [Bishops of Wrocław in the Era of the Reformation and Reforms in the Church], “Saeculum Christianum” 2/1 (1995), pp. 211–220. [Google Scholar]
  11. Maroń F., Proces kształtowania wschodniej granicy biskupstwa wrocławskiego na tle wydarzeń politycznych przełomu XVIII i XIX w. Przyczynek do genezy ustaleń bulli “De salute animarum” [The Process of Establishing the Eastern Border of the Bishopric of Wrocław Against the Background of Political Events at the Turn of the Ninenteenth Century. A Contribution to the Origins of the Bull “De salute animarum”], “Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 4 (1971), pp. 187–248. [Google Scholar]
  12. Marschall W., Geschichte des Bistums Breslau, Stuttgart 1980. [Google Scholar]
  13. Morawski M., Synod piotrkowski w roku 1589 [The Synod of Piotrków in 1589], Włocławek 1937. [Google Scholar]
  14. Pater J., Z dziejów wrocławskiego Kościoła [From the History of the Church in Wrocław], Wrocław 1997. [Google Scholar]
  15. Radler L., Beiträge zur Geschichte der Grafen von Würben, Teil 2, “Archiv für schlesische Kirchengeschichte” 18 (1960), pp. 36–69. [Google Scholar]
  16. Relacje “ad limina Apostolorum” z diecezji wrocławskiej z lat 1589–1943 [Reports “ad limina Apostolorum” from the Diocese of Wrocław from the Years 1589–1943], J. Kopiec (red.), Opole 2014. [Google Scholar]
  17. Sabisch A., Bistum Breslau und Erzbistum Gnesen, vor allem im 16. und 17. Jahrhundert, “Archiv für schlesische Kirchengeschichte” 5 (1940), pp. 96–141. [Google Scholar]
  18. Sabisch A., Die Bischöfe von Breslau und die Reformation in Schlesien, Münster 1975. [Google Scholar]
  19. Seppelt F.X., Geschichte des Bistums Breslau, [in:] Real-Handbuch des Bistums Breslau, Fürstbischöfliches Ordinariat (Hg.), pt. 1, Breslau 1929, pp. 5–144. [Google Scholar]
  20. Subera I., Zależność diecezji wrocławskiej od metropolii gnieźnieńskiej w opinii kapituły wrocławskiej z dnia 5 czerwca 1654 r. [Dependence of the Diocese of Wrocław on the Metropolis of Gniezno in the Opinion of the Wrocław Chapter of 5 June 1654], “Analecta Cracoviensia” 7 (1975), pp. 459–482. [Google Scholar]
  21. Weiss A., Biskupstwa podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej w dziejach organizacji Kościoła łacińskiego na ziemiach polskich [Bishoprics Subordinate Directly to the Holy See in the History of the Organisation of the Latin Church on the Polish Territory], “Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 12 (2013), pp. 41–52. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.