Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Vol. 31 No. 2 (2023): A Tribute to Joseph Ratzinger – Benedict XVI

Systematic theology

Voice of Joseph Ratzinger/Benedict XVI in Defence of the Eucharist as a Propitiatory Sacrifice in the Context of the Catholic-Protestant Controversy

DOI: https://doi.org/10.34839/wpt.2023.31.2.137-177  [Google Scholar]
Published: 2023-12-19

Abstract

The article was inspired by the text Significatio della Comunione contained in Benedict XVI’s posthumously published book Che cos’è il cristianesimo. Quasi un testamento spirituale, which caused a considerable stir in ecumenical circles and was usually interpreted as an expression of the senior pope’s opinion about the impossibility of intercommunion with Protestants. The author tries to read the meaning of this text in a different way, considering it as Benedict XVI’s last voice in the theological discourse, giving inspiration for further research. The article consists of two main parts. The first part presents the theological background of the issue of the Mass as a propitiatory sacrifice in three dimensions relevant here: the biblical and theological basis, the essence of the Catholic-Protestant controversy in this regard, and the rapprochement on the path of contemporary ecumenical dialogue. The second section is a chronological overview of Ratzinger’s theological contribution to the resolution of this controversy from the 1960s to the end of his pontificate. Here we see that this theologian’s work is not only in the line of the theological avant-garde breaking the stereotypes of the thinking of the time of the Reformation split, but also has an original contribution to the search for a path toward Eucharistic communion. The peculiarity of Ratzinger’s theology here is, above all, a unique theological innovation drawing from fidelity to Tradition – there is no search for irenic shortcuts towards unity, but rather a diligent search for truth in the sources of Revelation, as summarized in the text mentioned at the beginning, published after his death.

References

  1. Angenendt A., Die Revolution des geistigen Opfers. Blut – Sündenbock – Eucharistie, Freiburg im Br. 2016. [Google Scholar]
  2. Averbeck W., Der Opfercharakter des Abendmahls in der neueren evangelischen Theologie, Paderborn 1967. [Google Scholar]
  3. Beinert W., Kühn U., Ökumenische Dogmatik, Leipzig–Regensburg 2013. [Google Scholar]
  4. Bellarmine R., Disputationes de Controversiis Christianae Fidei adversus hujus temporis haereticos, Venetiis 1599, https://sbc.org.pl/dlibra/publication/12512/edition/38408?language=pl [access: 30.10.2023]. [Google Scholar]
  5. Bellarmine R., On the Most Holy Sacrifice of the Mass, transl. R. Grant, Post Falls, ID 2020. [Google Scholar]
  6. Benedetto XVI, Che cos’è il cristianesimo. Quasi un testamento spirituale, Milano 2023 (English edition: Benedict XVI, What Is Christianity? The Last Writings, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2023; Polish edition: Benedykt XVI, Co to jest chrześcijaństwo? Testament duchowy, Kraków 2023). [Google Scholar]
  7. Benedikt XVI.: Mahlfeier mit Protestanten theologisch unmöglich, “Ökumenische Information” 4 (2023), 24 Januar, p. 7. [Google Scholar]
  8. Benedict XVI, The Catholic Priesthood, [in:] Benedict XVI, What Is Christianity? The Last Writings, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2023, pp. 113–142. [Google Scholar]
  9. Benedict XVI, The Meaning of Communion, [in:] Benedict XVI, What Is Christianity? The Last Writings, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2023, pp. 144–161. [Google Scholar]
  10. Benedict XVI, Post-synodal Apostolic Exhortation Sacramentum Caritatis, 2007, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html [access: 20.08.2023]. [Google Scholar]
  11. Benedykt XVI, Katolickie kapłaństwo, transl. R. Skrzypczak, [in:] Benedykt XVI, Co to jest chrześcijaństwo? Testament duchowy, Kraków 2023, pp. 139–178. [Google Scholar]
  12. Benedykt XVI, Mój testament duchowy, “L’Osservatore Romano” [Polish edition] 42/1 (2023), p. 8. [Google Scholar]
  13. Benedykt XVI, O znaczeniu komunii, transl. R. Skrzypczak, [in:] Benedykt XVI, Co to jest chrześcijaństwo? Testament duchowy, Kraków 2023, pp. 179–202. [Google Scholar]
  14. Benedict XVI, Sarah R., From the Depths of Our Hearts: Priesthood, Celibacy and the Crisis of the Catholic Church, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2020 (Polish edition: R. Sarah, Benedykt XVI/J. Ratzinger, Z głębi naszych serc, transl. A. Kuryś, Warszawa 2020). [Google Scholar]
  15. Birmelé A., Théologie. Voix protestante, [in:] Eucharistia. Encyclopédie de l’Eucharistie, ed. M. Brouard, Paris 2004, pp. 467–490. [Google Scholar]
  16. Blanco Sarto P., Eucharystia, Series: Bóg, Człowiek, Świat 5, transl. K. Chorzewska, Kielce 2022. [Google Scholar]
  17. Bourgeois H., Sesboüé B., Tihon P., Znaki zbawienia. Sakramenty, Kościół, Najświętsza Panna Maryja. Series: Historia Dogmatów 3, transl. P. Rak, Kraków 2001. [Google Scholar]
  18. Bouyer L., Eucharist: Theology and Spirituality of the Eucharistic Prayer, Notre Dame, IN 2006 (French edition: L. Bouyer, Eucharistie. Théologie et spiritualité de la prière eucharistique, Tournai 1966; Polish edition: L. Bouyer, Eucharystia. Teologia i duchowość modlitwy eucharystycznej, transl. L. Rutowska, Lublin 2015). [Google Scholar]
  19. Bronk K., Benedykt XVI po raz ostatni o interkomunii w Niemczech, https://m.niedziela.pl/artykul/88250/Benedykt-XVI-po-raz-ostatni-o [access: 3.02.2023]. [Google Scholar]
  20. Brother John, Taizé, In Defense of Sacrifice, Taizé 2022. [Google Scholar]
  21. Calvin J., L’Institution chrétienne. Livre quatriéme, Marne-la-Vallée–Aix-en-Provence 1995. [Google Scholar]
  22. Casel O., Das Gedächtnis des Herrn in der altchristlichen Liturgie, Freiburg 1918. [Google Scholar]
  23. Council of Trent, The Canons and Decrees of the Sacred and Ecumenical Council of Trent, ed., transl. J. Waterworth, London 1848, https://www.papalencyclicals.net/councils/trent.htm [access: 17.08.2023] (Polish edition: Council of Trent, Doctrina et canones de sanctissimo missae sacrificio, [in:] Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, vol. 4: Lateran V, Trydent, Watykan I (1511–1870), eds. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007, pp. 636–647). [Google Scholar]
  24. Czerski J., Biblijny przekaz Ostatniej Wieczerzy, [in:] Misterium Eucharystii, ed. M. Worbs, Opole 2005, pp. 7–12. [Google Scholar]
  25. Czerski J.M., Liturgie Kościołów Wschodnich. Liturgia Kościoła bizantyjskiego, ormiańskiego i koptyjskiego, Series: Liturgia Musica Ars 1, Opole 2009. [Google Scholar]
  26. Demitrów A., Ciągłość i nowość między żydowskim Seder a ostatnią wieczerzą Jezusa, [in:] Wspólnota eucharystyczna, ed. A.A. Napiórkowski, Kraków 2022, pp. 9–33. [Google Scholar]
  27. The Divine Liturgy of Saint John Chrysostom, https://www.goarch.org/-/the-divine-liturgy-of-saint-john-chrysostom [access: 19.08.2023]. [Google Scholar]
  28. Dix G., The Shape of the Liturgy, London 1945. [Google Scholar]
  29. The Eucharist. Final Report of the Joint Roman Catholic-Lutheran Commission, 1978, [in:] Growth in Agreement. Reports and Agreed Statements of Ecumenical Conversations on a World Level, eds. H. Meyer, L. Vischer, New York–Geneva 1984, pp. 190–214. [Google Scholar]
  30. Feingold L., The Eucharist. Mystery of Presence, Sacrifice, and Communion, Steubenville, OH 2018. [Google Scholar]
  31. From Conflict to Communion. Lutheran-Catholic Common Commemoration of the Reformation in 2017. Report of the Lutheran-Roman Catholic Commission on Unity, Leipzig 2013 (Polish edition: Od konfliktu do komunii. Luterańsko-katolickie wspólne upamiętnienie Reformacji w 2017 roku. Raport Luterańsko-Rzymskokatolickiej Komisji Dialogu ds. Jedności, Dzięgielów 2013). [Google Scholar]
  32. Froniewski J., Eucharystia jako ofiara w nauczaniu św. Tomasza z Akwinu – próba poszukiwania adekwatnego klucza hermeneutycznego, [in:] Piękna dama Teologia. Księga Jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Romanowi E. Rogowskiemu, eds. W. Wołyniec, J. Froniewski, Wrocław 2016, pp. 233–244. [Google Scholar]
  33. Froniewski J., Ewolucja rozumienia biblijnego pojęcia pamiątki w protestanckiej teologii Eucharystii, “Świdnickie Studia Teologiczne” 13/2 (2016), pp. 45–62. [Google Scholar]
  34. Froniewski J., Marcina Lutra nauka o ofierze eucharystycznej. Jej ocena w orzeczeniach Soboru Trydenckiego oraz możliwości reinterpretacji w świetle współczesnych dokumentów dialogu katolicko-luterańskiego, “Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 15/2 (2016), pp. 14–34. [Google Scholar]
  35. Froniewski J., Obecność Chrystusa w Eucharystii pod postaciami chleba i wina. Krystalizacja doktryny katolickiej na Soborze Trydenckim wobec nauki Lutra, [in:] Pozamszalny kult Chrystusa w Eucharystii, ed. S. Araszczuk, Wrocław 2017, pp. 7–29. [Google Scholar]
  36. Gerken A., Teologia Eucharystii, transl. S. Szczyrbowski, Warszawa 1977 (German edition: A. Gerken, Theologie der Eucharistie, München 1973). [Google Scholar]
  37. Hoping H., Mein Leib für euch gegeben. Geschichte und Theologie der Eucharistie, Freiburg im Br. 2011. [Google Scholar]
  38. Hunsinger G., The Eucharist and Ecumenism, Cambridge–New York 2008. [Google Scholar]
  39. Jeremias J., Die Abendmahlsworte Jesu, Göttingen 1967. [Google Scholar]
  40. John Chrysostom, Homilia in epistulam ad Hebraeos 17, [in:] Patrologia Graeca, t. 63, ed. ¬J.-P. Migne, Parisiis 1862, k. 127–134 (English text: Saint Chrysostom, Homilies on the Gospel of St. John and The Epistle of the Hebrews, Series: Nicene and Post-Nicene Fathers, First Series 14, ed. P. Schaff, New York 1889, pp. 363–522, https://www.holybooks.com/wp-content/uploads/VOL-14-Nicene-and-post-Nicene-fathers-of-the-Christian-church.pdf [access: 30.10.2023]). [Google Scholar]
  41. John Chrysostom, Homilia in Matthaeum 82, [in:] Patrologia Graeca, t. 58, ed. J.-P. Migne, Parisiis 1862, k. 737–756 (English text: Saint Chrysostom, Homilies on the Gospel of Saint Matthew, Series: Nicene and Post-Nicene Fathers, First Series 14, ed. P. Schaff, New York 1888, pp. 491–497, https://www.holybooks.com/wp-content/uploads/VOL-10-Nicene-and-post-Nicene-fathers-of-the-Christian-church.pdf [access: 30.10.2023]; Polish text: Jan Chryzostom św., Homilie na Ewangelię według św. Mateusza (część druga: homilie 41–90), transl. A. Baron, J. Krystyniacki, Kraków 2001). [Google Scholar]
  42. Johnson L.T., Sacramentality and Sacraments in Hebrews, [in:] The Oxford Handbook of Sacramental Theology, eds. H. Boersma, M. Levering, Oxford–New York 2015, pp. 109–122. [Google Scholar]
  43. Jolkkonen J., Luther and the Eucharist. A Defender of the Real Presence, [in:] Vermitteltes Heil. Martin Luther und die Sakramente, eds. F. Körner, W. Thönissen, Paderborn–Leipzig 2018, pp. 96–118. [Google Scholar]
  44. Journet K., Msza święta. Obecność ofiary krzyżowej, transl. M. Stokowska, Poznań–Warszawa–Lublin 1959. [Google Scholar]
  45. Jungmann J.A., Missarum Sollemnia, vols. 2, Wien 1948. [Google Scholar]
  46. Klein S., Katolicy i luteranie razem przy stole Pańskim. Wspólnota eucharystyczna według dokumentów dialogu katolicko-luterańskiego, Series: Jeden Pan, Jedna Wiara 22, Lublin 2015. [Google Scholar]
  47. Komisja Wspólna Rzymskokatolicka i Ewangelicko-luterańska, Wieczerza Pańska, [in:] S.C. Napiórkowski, Wszyscy pod jednym Chrystusem. Ogólnokościelny dialog katolicko-luterański. Part 1: Lata 1965–1981, Lublin 1985, pp. 141–167. [Google Scholar]
  48. Księgi Wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999. [Google Scholar]
  49. Kuśmirek A. (ed.), Hebrajsko-polski Stary Testament. Pięcioksiąg. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni, Warszawa 2003. [Google Scholar]
  50. Lisicki P., Dogmat i tiara, Warszawa 2020. [Google Scholar]
  51. Lohfink G., Przeciw banalizacji Jezusa, transl. E. Pieciul-Karmińska, Poznań 2015. [Google Scholar]
  52. Luther M., De captivitate Babylonica ecclesiae. Von der babylonischen Gefangenschaft der Kirche. Lateinisch/Deutsch, ed., transl. H.-H. Tiemann, Stuttgart 2016. [Google Scholar]
  53. Lyonnet S., Eucharistie et vie chrétienne. Quelques aspects bibliques du mystère eucharistique, Paris 1993. [Google Scholar]
  54. Marshall B.D., What is the Eucharist? A Dogmatic Outline, [in:] The Oxford Handbook of Sacramental Theology, eds. H. Boersma, M. Levering, Oxford–New York 2015, pp. 500–516. [Google Scholar]
  55. Mattox M.L., Sacraments in the Lutheran Reformation, [in:] The Oxford Handbook of Sacramental Theology, eds. H. Boersma, M. Levering, Oxford–New York 2015, pp. 269–282. [Google Scholar]
  56. Melanchthon, Defence of the Augsburg Confession, https://bookofconcord.org/defense/ [access: 17.08.2023]. [Google Scholar]
  57. Müller G.L., Msza Święta. Źródło chrześcijańskiego życia, transl. S. Śledziewski, Lublin 2007. [Google Scholar]
  58. Pesch O.H., Zrozumieć Lutra, transl. A. Marniok, K. Kowalik, Poznań 2008. [Google Scholar]
  59. Pięcioksiąg Mojżesza. Druga Księga Mojżesza. Exodus, Tłomaczył i podług najlepszych źródeł objaśnił Dr. I. Cylkow, Kraków 1895. [Google Scholar]
  60. Pitre B., Jesus and the Last Supper, Grand Rapids, MI 2015. [Google Scholar]
  61. Pomplun T., Post-Tridentine Sacramental Theology, [in:] The Oxford Handbook of Sacramental Theology, eds. H. Boersma, M. Levering, Oxford–New York 2015, pp. 348–361. [Google Scholar]
  62. Popowski R., Wojciechowski M. (transl.), Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym, z kodami Stronga i Popowskiego oraz pełną transliteracją greckiego tekstu, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  63. Ratzinger J., Duch liturgii, Series: Christianitas, transl. E. Pieciul, Poznań 2002. [Google Scholar]
  64. Ratzinger J., The Eucharist: Heart of the Church, [in:] J. Ratzinger, Theology of the Liturgy. The Sacramental Foundation of Christian Existence, Series: Collected Works 11, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2014, pp. 340–399. [Google Scholar]
  65. Ratzinger J., Eucharystia. Bóg blisko nas, transl. M. Rodkiewicz, Kraków 2005. [Google Scholar]
  66. Ratzinger J., Form and Content of the Eucharistic Celebration, [in:] J. Ratzinger, Theology of the Liturgy. The Sacramental Foundation of Christian Existence, Series: Collected Works 11, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2014, pp. 399–420. [Google Scholar]
  67. Ratzinger J., Introduction to Christianity, transl. J.R. Foster, M.J. Miller, San Francisco, CA 2004 (Polish edition: J. Ratzinger, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, transl. Z. Włodkowa, Kraków 1994). [Google Scholar]
  68. Ratzinger J., Is the Eucharist a Sacrifice?, [in:] J. Ratzinger, Theology of the Liturgy. The Sacramental Foundation of Christian Existence, Series: Collected Works 11, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2014, pp. 289–300 (Polish edition: J. Ratzinger, Czy Eucharystia jest Ofiarą?, [in:] J. Ratzinger, Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, Series: Opera Omnia 11, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. W. Szymona, Lublin 2012, pp. 243–254). [Google Scholar]
  69. Ratzinger J., Jesus of Nazareth: Holy Week: From the Entrance into Jerusalem to the Resurrection, transl. P.J. Whitmore; San Francisco, CA 2011. [Google Scholar]
  70. Ratzinger J., Jezus z Nazaretu. Studia o chrystologii, Series: Opera Omnia 6/1, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. M. Górecka, W. Szymona, Lublin 2015. [Google Scholar]
  71. Ratzinger J., Pilgrim Fellowship of Faith: The Church as Communion, transl. H. Taylor, San Francisco, CA 2005 (Polish edition: J. Ratzinger, Kościół. Pielgrzymująca wspólnota wiary, transl. W. Szymona, Kraków 2005). [Google Scholar]
  72. Ratzinger J., Principles of Catholic Theology. Building Stones for a Fundamental Theology, transl. M.F. McCarthy, San Francisco, CA 1987 (Polish edition: J. Ratzinger/Benedykt XVI, Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, transl. W. Szymona, Poznań 2009). [Google Scholar]
  73. Ratzinger J., Reception as the Result of Dialogue, [in:] Catholic – Lutheran Relations Three Decades after Vatican II, Series: Studia Œcumenica Farfensia, ed. P. Nørgaard-Højen, Studia Oecumenica Farfensia, vol. 1, Città del Vaticano 1997, pp. 78–84. [Google Scholar]
  74. Ratzinger J., The Spirit of the Liturgy, [in:] J. Ratzinger, Theology of the Liturgy. The Sacramental Foundation of Christian Existence, Series: Collected Works 11, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2014, pp. 32–214. [Google Scholar]
  75. Ratzinger J./Benedykt XVI, Święto wiary. O teologii mszy świętej, transl. J. Merecki, Kraków 2006. [Google Scholar]
  76. Ratzinger J., Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, Series: Opera Omnia 11, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. W. Szymona, Lublin 2012. [Google Scholar]
  77. Ratzinger J., The Theology of the Liturgy, [in:] J. Ratzinger, Theology of the Liturgy. The Sacramental Foundation of Christian Existence, Series: Collected Works 11, transl. M.J. Miller, San Francisco, CA 2014, pp. 674–692 (Polish edition: J. Ratzinger, Teologia liturgii, [in:] J. Ratzinger, Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, Series: Opera Omnia 11, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. W. Szymona, Lublin 2012, pp. 601–617). [Google Scholar]
  78. Ratzinger J., Zastępstwo, [in:] J. Ratzinger, Jezus z Nazaretu. Studia o chrystologii, Opera Omnia 6/2, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. W. Szymona, Lublin 2015, pp. 833–844. [Google Scholar]
  79. Rosik M., Eucharystia w tradycji biblijnej. Zapowiedzi – ustanowienie – ku teologii, Wrocław 2022. [Google Scholar]
  80. Rosik M., Pierwszy List do Koryntian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Series: Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 7, Częstochowa 2009. [Google Scholar]
  81. Second Vatican Council, Constitution on the Sacred Liturgy Sacrosanctum Concilium, 1963, https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19631204_sacrosanctum-concilium_en.html [access: 20.08.2023]. [Google Scholar]
  82. Sojka J., Widzialne Słowo. Sakramenty w luterańskiej „Księdze zgody”, Warszawa 2016. [Google Scholar]
  83. Starowieyski M., Eucharystia pierwszych chrześcijan, [in:] Eucharystia pierwszych chrześcijan. Ojcowie Kościoła nauczają o Eucharystii, ed. M. Starowieyski, Series: Ojcowie Żywi 7, Kraków 1987, pp. 9–30. [Google Scholar]
  84. Stern D.E., Remembering and Redemption, [in:] Rediscovering the Eucharist, ed. R. Kereszty, New York–Mahwah, NJ 2003, pp. 1–15. [Google Scholar]
  85. Szymik J., Prawda i mądrość. Przewodnik po teologii Benedykta XVI, Kraków 2019. [Google Scholar]
  86. Szymik J., Theologia benedicta, vol. 1, Katowice 2016. [Google Scholar]
  87. Szymik J., Theologia benedicta, vol. 2, Katowice 2016. [Google Scholar]
  88. Świerzawski W., Dynamiczna „Pamiątka” Pana. Eucharystyczna anamneza Misterium Paschalnego i jego egzystencjalna dynamika, Kraków 1980. [Google Scholar]
  89. Thomas Aquinas, Summa Theologiae III, https://aquinas.cc/la/en/~ST.III [access: 30.10.2023] (Polish edition: Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, vol. 28: Eucharystia, transl. S. Piotrowicz, Londyn 1974). [Google Scholar]
  90. Thurian M., L’Eucharistie. Mémorial du Seigneur. Sacrifice d’action de grâce et d’intercession, Neuchâtel 1963. [Google Scholar]
  91. Thurian M., Le mystère de l’eucharistie. Une approche oecuménique, Paris 1981 (Polish edition: M. Thurian, O Eucharystii i modlitwie, transl. M. Tarnowska, Kraków 1987). [Google Scholar]
  92. Thurian M., Une seule eucharistie, Taizé 1973. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Most read articles by the same author(s)