Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Tom 26 Nr 2 (2018)

Teologia biblijna i biblistyka

Od Psałterza floriańskiego do Psałterza Wujka, czyli o trwałości polszczyzny biblijnej

DOI: https://doi.org/10.34839/wpt.2018.26.2.145-164  [Google Scholar]
Opublikowane: 29.05.2019

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie roli średniowiecznych polskich przekładów Psałterza (Psałterza floriańskiego, Psałterza puławskiego, Psałterza krakowskiego) w kształtowaniu się polskiego stylu psałterzowo-biblijnego, a zwłaszcza ich stylistycznego wpływu na późniejsze – renesansowe – tłumaczenia Księgi Psalmów (np. Psałterz Wujka), w tym także na teksty reprezentujące nurt tłumaczeń swobodnych (Żołtarz Wróbla, Psałterz Dawidów Mikołaja Reja). W toku analiz na wybranych przykładach ukazuje się misterną, celową i świadomą pracę średniowiecznych tłumaczy w kształtowaniu warstwy językowo-stylistycznej przekładu, odsłania ich indywidualne zabiegi i wybory stylistyczne (np. świadoma archaizacja, operowanie synonimią), nierzadko będące także efektem odchodzenia od literalnego tłumaczenia, a więc przeczące rozpowszechnionej tezie o tylko mechanicznym i niewolniczym odwzorowywaniu łacińskiego tekstu Wulgaty. Analizy ukazują, że już najwcześniejsze przekłady i redakcje Księgi Psalmów obrazują proces tworzenia rodzimego stylu poezji biblijnej, którego niektóre wykładniki przetrwały w renesansowych tłumaczeniach mimo przewrotu, jaki za sprawą reformacji i humanizmu dokonał się w polskim piśmiennictwie biblijnym.

Bibliografia

  1. E. BELCARZOWA, Niektóre osobliwości leksykalne Biblii tzw. Leopolity, Wrocław 1989. [Google Scholar]
  2. D. BIEŃKOWSKA, Polski styl biblijny, Łódź 2002. [Google Scholar]
  3. D. BIEŃKOWSKA, Słownictwo i frazeologia w Psałterzu przełożonym przez ks. Jakuba Wujka (1594), t. I-II, Łódź 1999. [Google Scholar]
  4. D. BIEŃKOWSKA, Wzorzec stylistyczny polszczyzny biblijnej w pierwszej połowie XVI wieku, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. VIII, Szczecin 2009, s. 29-37. [Google Scholar]
  5. A. BRÜCKNER, Mikołaj Rej. Studium krytyczne, Kraków 1905. [Google Scholar]
  6. M. CYBULSKI, Różnice leksykalne między piętnastowiecznymi częściami Psałterza floriańskiego, [w:] Studia historycznojęzykowe. Wybór problemów i przegląd metod badawczych z zakresu historii języka polskiego, red. I. BAJEROWA, Wrocław 1986. [Google Scholar]
  7. M. CYBULSKI, Staropolskie przekłady Psałterza, „Rozprawy Komisji Językowej”, t. XLI (1996), z. 2, Łódź 1996. [Google Scholar]
  8. M. CYBULSKI, M. KAMIŃSKA, D. KOWALSKA, Słownik polsko-łaciński do średniowiecznych psałterzy polskich. Wyrazy autosemantyczne, Łódź 2000. [Google Scholar]
  9. M. KAMIŃSKA, M. CYBULSKI, Indeks łacińsko-polski do Psałterza floriańskiego, Warszawa 1995. [Google Scholar]
  10. Z. KLEMENSIEWICZ, Historia języka polskiego, Warszawa 1981. [Google Scholar]
  11. M. KOSSOWSKA, Z dziejów polskiego stylu psałterzowego, „Język Polski” XLII (1962), s. 135-148, 194-212. [Google Scholar]
  12. D. KOWALSKA, Styl najstarszego polskiego przekładu Psałterza na tle porównawczym, Łódź 2003. [Google Scholar]
  13. D. KOWALSKA, Sztuka słowa Mikołaja Reja. Studium stylistyczno-językowe „Psałterza Dawidowego”, Łódź 2013. [Google Scholar]
  14. S. KOZIARA, Polszczyzna biblijna – między tradycją a wyzwaniem współczesności, [w:] Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, red. E. WOŹNIAK, Łódź 2000, s. 185-199. [Google Scholar]
  15. S. KOZIARA, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-normatywne), Kraków 2009. [Google Scholar]
  16. S. KOZIARA, Rodzime brzmienia Dawidowej muzy. Z dziejów obecności Psałterza w języku polskim, „Znak” 1995, z. 12, s. 93-108. [Google Scholar]
  17. W. KURASZKIEWICZ, Tło społeczne rozwoju polskiego języka literackiego, [w:] TENŻE, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa-Poznań 1986, s. 129-179. [Google Scholar]
  18. I. KWILECKA, Studia nas staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003. [Google Scholar]
  19. E. OSTROWSKA, Walka o piękne słowo psałterzowe (Psałterz Kochanowskiego i Psałterz brzeski), „Język Polski” XXXIII (1953), s. 285-317. [Google Scholar]
  20. E. OSTROWSKA, Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978. [Google Scholar]
  21. KS. R. PIETKIEWICZ, Biblia Polonorum, t. I. Od początku do 1638 roku, Poznań 2016. [Google Scholar]
  22. S. ROSPOND, Druki mazurskie XVI wieku, Olsztyn 1948. [Google Scholar]
  23. S. ROSPOND, Język renesansu a średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, [w:] Odrodzenie w Polsce, t. III, Historia języka, cz. 2, red. M. R. MAYENOWA, Z. KLEMENSIEWICZ, Warszawa 1962, s. 61-181. [Google Scholar]
  24. S. ROSPOND, Studia and językiem polskim XVI wieku (Jan Seklucjan, Stanisław Murzynowski, Jan Sandecki-Małecki, Grzegorz Orszak), Wrocław 1949. [Google Scholar]
  25. I. ROSTKOWSKA, Bibliografia dzieł Mikołaja Reja. Okres staropolski, Wrocław 1970. [Google Scholar]
  26. S. SIEROTWIŃSKI, „Pleonazm”, [w:] TENŻE, Słownik terminów literackich, Wrocław 1986, s. 179. [Google Scholar]
  27. Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. MAYENOWA, t. I, Wrocław 1966. [Google Scholar]
  28. Słownik staropolski, red. S. URBAŃCZYK, Wrocław 1953-1999. [Google Scholar]
  29. T. SKUBALANKA, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław 1984. [Google Scholar]
  30. B. WALCZAK, W sprawie języka współczesnych przekładów Biblii, [w:] Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego: z okazji 400-lecia wydania Biblii ks. Jakuba Wujka, red. ks. Z. ADAMEK, S. KOZIARA, Tarnów 1999, s. 79-85. [Google Scholar]
  31. T. WITCZAK, Studia nad twórczością Mikołaja Reja, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  32. E. WOŹNIAK, Słownictwo i frazeologia Psałterza krakowskiego (1532) na tle ówczesnych przekładów biblijnych, Łódź 2002. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.