Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 4/25 (2025)

Artykuły

Bałto-słowiańskie paralele na materiale frazeologizmów z komponentem „czart” (diabeł)

DOI: https://doi.org/10.25312/j.9664  [Google Scholar]
Opublikowane: 11.12.2025

Abstrakt

Artykuł analizuje kulturologiczny i etymologiczny koncept leksemu czart (diabeł) w historyczno-językowo-kulturowym oraz semantyczno-pragmatycznym aspekcie na materiale języków bałtyckich (litewskiego i łotewskiego) w porównaniu z ich odpowiednikami w językach słowiańskich. Praca przedstawia podstawowe cechy i specyfikę użycia tego leksemu, zwłaszcza w ustalonych połączeniach frazeologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ekwiwalencji międzyjęzykowej. Etymologia leksemu czart (diabeł) i jego użycie we frazeologii ponownie potwierdzają kulturową i językową bliskość języków bałtyckich i słowiańskich jako rezultat dawnego okresu jedności bałto-słowiańskiej. Dzięki bogatemu materiałowi językowemu języków bałtyckich można obecnie odkrywać semantyczną głębię wewnętrznej formy słownictwa wspólnosłowiańskiego, które utraciło swoją pierwotną motywację, w tym metaforyczne modele frazeologizacji i obrazowości. Na przykładzie frazeologizmów z komponentem czart artykuł podejmuje zagadnienie bałto-słowiańskich paraleli.

Bibliografia

  1. Биринбаум Х. (1985), О двух направлениям в языковом развитии, «Вопросы языкознания», № 3, с. 36–40 / Birinbaum H. (1985), O dvuh napravleniâm v âzykovom razvitii, «Voprosy âzykoznaniâ», № 3, s. 36–40. [Google Scholar]
  2. Вимер Б. (2007), Судьбы балто-славянских гипотез и сегодняшняя контактная лингвистика, [в:] П.М. Аркадьев (ред.), Ареальное и генетическое в структуре славянских языков. Материалы Круглого стола, Москва: Ин-т славяноведения РАН, с. 31–35 / Vimerb. (2007), Sudʹby balto-slavânskih gipotez i segodnâšnââ kontaktnaâ lingvistika, [v:] P.M. Arkadʹev (red.), Arealʹnoe i genetičeskoe v strukture slavânskih âzykov. Materialy Kruglogo stola, Moskva: In-t slavânovedeniâ RAN, s. 31–35. [Google Scholar]
  3. Гимбтас М. (1974), The Lithuanian God Velnias, [в:] J. Puhvel, G. James Larson, C.S. Littleton (ред.), Myth in Indo-European Antiquity, Oakland: University of California, с. 87–92 / Gimbtas M. (1974), The Lithuanian God Velnias, [v:] J. Puhvel, G. James Larson, C.S. Littleton (red.), Myth in Indo-European Antiquity, Oakland: University of California, s. 87–92. [Google Scholar]
  4. Иванов В.В., Топоров В.Н. (1980), Балтийская мифология, [в:] С.А. Токарев (ред.), Мифы народов мира, Москва: Советская энциклопедия, т. 1., с. 153–158 / Ivanov V.V., Toporov V.N. (1980), Baltijskaâ mifologiâ, [v:] S.A. Tokarev (red.), Mify narodov mira, Moskva: Sovetskaâ ènciklopediâ, t. 1., s. 153–158. [Google Scholar]
  5. Кокаре Э. (1978), Интернациональное и национальное в латышских пословицах и поговорках, Рига: Зинатне. / Kokare È. (1978), Internacionalʹnoe i nacionalʹnoe v latyšskih poslovicah i pogovorkah, Riga: Zinatne. [Google Scholar]
  6. Лер-Сплавинский Т. (1958), Ответ на вопрос «Существовали ли балто-славянское языковое и этническое единство и как его понимать?», [в:] С.Б. Бернштейн (ред.), Сборник ответов на вопросы по языкознанию (к IV Международному съезду славистов), Москва: Изд-во Академии наук СССР, с. 89–101 / Ler-Splavinskij T. (1958), Otvet na vopros «Suŝestvovali li balto-slavânskoe âzykovoe i ètničeskoe edinstvo i kak ego ponimatʹ?», [v:] S.B. Bernštejn (red.), Sbornik otvetov na voprosy po âzykoznaniû (k IV Meždunarodnomu sʺezdu slavistov), Moskva: Izd-vo Akademii nauk SSSR, s. 89–101. [Google Scholar]
  7. Савченко А.В., Хмелевский М.С. (2022), «В огороде бузина, а в Киеве дядько»: языковая игра или поговорка, [в:] Е.В. Ничипорчик (ред.), Славянская фразеология и паремиология. Культурное наследие и современность. Сборник научных статей, Гомель: ГГУ им. Ф. Скорины, с. 242–246 / Savčenkoa.V., Hmelevskij M.S. (2022), «V ogorode buzina, a v Kieve dâdʹko»: âzykovaâ igra ili pogovorka, [v:] E.V. Ničiporčik (red.), Slavânskaâ frazeologiâ i paremiologiâ. Sbornik naučnyh statej, Gomelʹ: GGU im. F. Skoriny, s. 242–246. [Google Scholar]
  8. Топоров В.Н. (ред.) (1985а), Языки мира. Балтийские языки, Москва: РАН. Институт языкознания / Toporovv.N. (red.) (1985A), Âzyki mira. Baltijskie âzyki, Moskva: RAN. Institut âzykoznaniâ. [Google Scholar]
  9. Топоров В.Н. (1985б), Заметки по похоронной обрядовости, [в:] Вяч. Вс. Иванов (ред.), К 150-летию со дня рождения А.Н. Веселовского, Москва: «Наука», с. 10–14 / Toporovv.N. (1985b), Zametki po pohoronnoj obrâdovosti, [v:] Vâč. Vs. Ivanov (red.), K 150-letiû so dnâ roždeniâ A.N. Veselovskogo, Moskva: «Nauka», s. 10–14. [Google Scholar]
  10. Турлаева А., Хмелевский М.С. (2022), Образ черта в литовской, латышской и русской фразеологии, «Вестник ЧГПУ. Чебоксары», № 2. с. 122–127 / Turlaeva A., Hmelevskij M.S. (2022), Obraz čerta v litovskoj, latyšskoj i russkoj frazeologii, «Vestnikčgpu. Čeboksary», № 2. s. 122–127. [Google Scholar]
  11. Фасмер М. (2009), Этимологический словарь русского языка в 4 т.., т. 4, Москва: АСТ, Астрель / Fasmer M. (2009), Ètimologičeskij slovarʹrusskogo âzyka v 4 t., t. 4, Moskva: AST, Astrelʹ. [Google Scholar]
  12. Хмелевский М.С., Кузнецова И.В. (2023), Актуальность балто-славянских лексико-фразеологических параллелей для славистики, [в:] В.П. Казаков (ред.). LI Международная филологическая конференция им. Л.А. Вербицкой. Сборник тезисов, Санкт-Петербург: СПбГУ, с. 1294–1295 / Hmelevskij M.S., Kuznecova I.V. (2023), Aktualʹnostʹ balto-slavânskih leksiko-frazeologičeskih parallelej dlâ slavistiki, [v:] V.P. Kazakov (red.). LI Meždunarodnaâ filologičeskaâ konferenciâ im. L.A. Verbickoj. Sborniktezisov, Sankt-Peterburg: SPBGU, s. 1294–1295. [Google Scholar]
  13. Шведова Н.В. (2009), Словарь фразеологизмов с компонентом «черт», Казань: Курганский государственный университет / Švedova N.V. (2009), Slovarʹ frazeologizmov s komponentom «čert», Kazanʹ: Kurganskij gosudarstvennyj universitet. [Google Scholar]
  14. Burns E.W. (2003), Witch Hunts in Europe and America: An Encyclopedia, Westport: Greenwood Publishing Group. [Google Scholar]
  15. Drīzule R. (1988), Dieva un Velna mitoloģiskie personificējumi latviešu folklore, Rīga: Pasaules skatījuma poētiskā atveide folklore. [Google Scholar]
  16. Klimas A. (1995), Balto-Slavic or Baltic and Slavic, «Lituanus», vol. 41. № 2, s. 5–37. [Google Scholar]
  17. Lava A., Veinberga S., Ezeriņa A. (2000), Latviešu frazeoloģijas vārdnīca, Rīga: Avots. [Google Scholar]
  18. Machek V. (1957), Etymologický slovník jazyka českého, Praha: Academia knihy. [Google Scholar]
  19. Paulauskas J. (2001), Frazeologijos žodynas, Vilnius: Lietuvių kalbos institutas [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 6 7 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.