Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 142 (2024): Nasza Przeszłość

Artykuły

Działalność Kapucynów Prowincji Krakowskiej na ziemiach polskich w latach 1945-1970

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.142.65-136  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2024

Abstrakt

Zakon Kapucynów na ziemiach polskich pojawił się staranie króla Jana III Sobieskiego w XVII wieku, prowadząc szeroką działalność społeczno-duszpasterką, rozwijąjąc ośrodki oświatowe i wpływając na osiągnięcia nauki polskiej w różnych dziedzinach. Podobnie było w latach 1945-1970, kiedy to mimo represji władz komunistycznych kapucyni z Prowincji Krakowksiej czynili wysiłki w celu ugruntowania życia religijnego Polaków w powojennej rzeczywitości. Zadanie to było o tyle problematyczne, że musieli oni mierzyć się także z trudnościami o charakterze materialnym i personalnym. Wynikały one w zasadniczej części z ingerencji komunistycznych władz w Polsce, zmierzajacych do wyrugowania Kościoła katolickiego z życia społecznego. Polityka komunikstycznego aparatu władzy odbijała się negatywnie na powołaniach zakonnych, ale i na działalności duszpasterkiej, oświatowej czy naukowej prowincji. Dla życia zakonnego uciążliwym okazał się pobór kleryków do obowiazkowej służby wojskowej, który znacząco utrudniach formację zakonną i edukację młodego pokolenia kapucnów. W pracę nad rozwojem społeczno-religijnym młodzieży polskiej niewątpliwie uderzały podejmowane przez komunistów i niekiedy skuteczne próby likwidacji kapucyńskich placówek oświatowych, usuwanie ze szkół kapucynów, pracujących w charakterze nauczyciela czy też wyrugowanie lekcji religii ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Pomimo tych uciążliwości kapucyni Prowincji Krakowskiej zaangażowali się w odbudowę struktur kościelnych na Ziemiach Zachodnich i Północych Polski poprzez budowę struktur parafialnych oraz działalność oświatową. We wszystkich kapucyńskich placówkach Prowncji Krakowskiej w omawianym okresie prowadozna była rozległa działalność duszpasterska, ale także praca społeczna na rzecz osób potrzebujacych. Nie da się przy tym nie zauważyć, że w tak trudnym dla Polski okresie owi zakonnicy wykazywali się często heroicznym poświęceniem dla budowania lepszej przyszłości kolejnych pokoleń i co istotne czynili to skutecznie.

Bibliografia

  1. Rumak Jerzy, Wspomnienia pilskie, Asyż 1971. [Google Scholar]
  2. Schematismus Ordinis Minorum S. P. Francisci Capuccinorum Provinciae Cracoviensis, Cracoviae 1952. [Google Scholar]
  3. Okólnik nr 50 z dnia 13 września 1945 r. w sprawie nauki szkolnej religii, Dz. Urz. M.O. 1945, nr 4, poz. 189. [Google Scholar]
  4. Ramowy Program Katechizacji w zakresie szkoły podstawowej (I-VIII), w: Materiały pomocnicze do nauczania religii. Szkoła podstawowa, Wrocław 1991, s. 17-28. [Google Scholar]
  5. Ramowy program katechizacji w zakresie szkoły średniej (I-IV), w: Materiały pomocnicze do nauczania religii. Szkoła średnia, Wrocław 1991, s. 5-17. [Google Scholar]
  6. Warachim Hieronim, Wspomnienia z pracy katechetycznej, Gdańsk 1973. [Google Scholar]
  7. Wardęga Stanisław, Niższe Seminarium Duchowne w Krakowskiej Prowincji Kapucynów, Kraków 1982. [Google Scholar]
  8. Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 grudnia 1959 r. wydane w porozumieniu z Urzędem do spraw Wyznań w sprawie nadzoru nad seminariami duchownymi, Dz. Urz. Min. Ośw. z 30 I 1960, nr 1, poz. 5. [Google Scholar]
  9. Adamczyk Jerzy, Diecezjalny urząd katechetyczny, „Studia Prawnicze”, nr 1: (69) 2017, s. 7-26. DOI: https://doi.org/10.31743/sp.3353 [Google Scholar]
  10. Bar Joachim Roman, Polskie procesy beatyfikacyjne i kanonizacyjne, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, t. 11:1958, nr 5, s. 436-447. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.2681 [Google Scholar]
  11. Bar Joachim Roman, Śp. O. Władysław Stanisław Rymarz (1908-1979), „Prawo Kanoniczne”, R. 23:1980, nr. 1-2, s. 238-240. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1980.23.1-2.10 [Google Scholar]
  12. Bokun Janina, Trzeźwość głównym założeniem i zadaniem maksymiliańskiego ruchu trzeźwości, „Teologia i Człowiek”, R. 40:2017, nr 4, s. 163-164. DOI: https://doi.org/10.12775/TiCz.2017.052 [Google Scholar]
  13. Czekalski Ryszard, Polskie dokumenty katechetyczne po Soborze Watykańskim II, „Studia Theologica Varsaviensia”, t.40:2002, nr 2, s. 2-45. [Google Scholar]
  14. Dobrucka Marlena, Nauka religii poza szkołą w Diecezji Kieleckiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 92:2009, s. 53-70. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.11614 [Google Scholar]
  15. Dobrucki Bogdan, Nauka religii w Polsce po II wojnie światowej, „Laurentianum”, t. 3,2003, s. 134-140. [Google Scholar]
  16. Dominiczak Henryk, Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1980, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  17. Gadacz Jan Ludwik, Słownik Polskich Kapucynów, t.1, Wrocław 1985. [Google Scholar]
  18. Gadacz Jan Ludwik, Słownik Polskich Kapucynów, t.2, Wrocław 1986. [Google Scholar]
  19. Gadacz Kornel, Inwentarz archiwum prowincji krakowskiej zakonu OO. Kapucynów, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 2:1961, z. 1-2, s. 53-165. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6199 [Google Scholar]
  20. Gadacz Kornel, Katalog rękopisów bibliotecznych prowincji krakowskiej Zakonu OO. Kapucynów. 1600-1900, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 7:1963, s. 95-272. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6425 [Google Scholar]
  21. Gadacz Kornel, Inwentarz zbiorów sztuki prowincji krakowskiej zakonu OO. Kapucynów, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 11:1965, s. 119-200; t. 12:1965, s. 83-181, t. 14:1967, s. 205-226. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6461 [Google Scholar]
  22. Gadacz Kornel, Kapelańska epopeja. O. Kosma Lenczowski, kapucyn. Monografia, Asyż 1969, s. 269-274. [Google Scholar]
  23. Getek Leonard, Dzieje OO. Kapucynów w Wołczynie w latach 1948-1958, Wołczyn 2005. [Google Scholar]
  24. Kasprzak Dariusz, Gadacz, Jan Ludwik (1916-1985), w: Słownik pracowników książki polskiej, suplement III, red. H. Tadeusiewicz, Łódź 2010, s. 78. [Google Scholar]
  25. Korytkowski Jerzy, Działalność dydaktyczna, naukowa i wydawnicza kapucynów w Polsce, w: Trzysta lat kapucynów w Polsce, 1681-1981, Zakroczym, Warszawa, Kraków 1987, s. 253-263. [Google Scholar]
  26. Kubik Władysław, Zarys dydaktyki katechetycznej, Kraków 1990. [Google Scholar]
  27. Kufel Robert Romuald, Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim, 1945-1956, t. 3, Zielona Góra 2018. [Google Scholar]
  28. Kulpa Jan, Skołyszewski Jan, Wysocki Wojciech, Krakowska onkologia i 60-lecie działalności krakowskiego Oddziału Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, “Nowotwory Journal of Oncology”, t. 61: 2011, nr 6, s. 601-610. [Google Scholar]
  29. Kusiak Bogusław, Życie i działalność Kapucynów Prowincji Krakowskiej w Wałczu w latach 1945-1970, Kraków 2007. [Google Scholar]
  30. Kryger Tomasz, Duszpasterstwo Braci Mniejszych Kapucynów Prowincji Krakowskiej na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945-1956, Kraków 1997. [Google Scholar]
  31. Lexicon Capuccinum promptuarium historico – bibliographicum Ordinis Fratrum Minorum Capuccinorum (1525-1950), Romae 1951. [Google Scholar]
  32. Łuczak Henryk, Katecheza po II wojnie światowej, „Gość Niedzielny”, R. 48:1991, nr 5, s.1. [Google Scholar]
  33. Mandziuk Józef , Rumak Jerzy Józef, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. J. Mandziuk, t. 9, Warszawa 2016, s. 565-566. [Google Scholar]
  34. Marecki Józef, Instytucje naukowe klasztoru kapucynów w Krakowie, w: Trzysta lat Kapucynów w Krakowie. 1695-1995, red. J. Marecki, Kraków 1997, s.173-210. [Google Scholar]
  35. Marecki Józef, Śp. o. Zdzisław Rzeszutek OFMCap. (1918-1998), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, R. 52:1999, nr 4, s. 84-87. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1801 [Google Scholar]
  36. Marecki Józef, Zmarli. Rzeszutek Zdzisław OFMCap., „Studia Franciszkańskie”, t. 10:1999, s. 486-489. [Google Scholar]
  37. Marecki Józef, Dzieje Zakonu Kapucynów w okresie II Rzeczypospolitej, Kraków 2000. [Google Scholar]
  38. Marecki Józef, Brat Baltazar Cekus. Archiwista IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość, w: Studia i rozprawy ofiarowane profesorowi Tytusowi Górskiemu,Kraków 2003, s. 123-149. [Google Scholar]
  39. Marecki Józef, Prejs Roland, Zarys historii kapucynów w Polsce, Kraków 2004. [Google Scholar]
  40. Marecki Józef, Działania operacyjne aparatu bezpieczeństwa wobec męskich wspólnot zakonnych na terenie województwa krakowskiego w latach 1945-1975, w: Informator [Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy w Krakowie], nr 25:2005/2006, s. 76-113. [Google Scholar]
  41. Marecki Józef, O. Kornel Gadacz. Zasłużony archiwista i historiograf, „Archiva Ecclesiastica”, R. 3:2006, nr 3, s. 111-115. [Google Scholar]
  42. Marecki Józef, Likwidacja niższych seminariów zakonnych na terenie woj. krakowskiego w 1952 r., w: Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą, red. R. Terlecki, J. Szczepaniak, Kraków 2007, s. 135-164. [Google Scholar]
  43. Marecki Józef, Gadacz Jan Ludwik (o. Kornel) OFMCap, w: Słownik biograficzny polskich archi wistów kościelnych, red. J. Marecki, Kraków 2017, t. 1, s. 46-49. DOI: https://doi.org/10.21906/9788376431352 [Google Scholar]
  44. Mezglewski Artur, Nadzór państwowy nad katolickimi seminariami duchownymi w okresie polski ludowej, „Studia z Prawa Wyznaniowego”, t. 7:2004, s. 63-94. [Google Scholar]
  45. Mleczkowski Krzysztof, Działalność charytatywno-społeczna Braci Mniejszych Kapucynów z krakowskiego klasztoru po 1945 r., Kraków 1993. [Google Scholar]
  46. Pawłowicz Wincenty, Wyższe Seminarium Duchowne OO. Kapucynów w Krakowie [1926-1970], Kraków 1989. [Google Scholar]
  47. Prejs Roland, Osiedlenie się kapucynów na Ziemiach Odzyskanych w r. 1945, „Studia Franciszkańskie”, R. 2:1986, s. 239-249. [Google Scholar]
  48. Prejs Roland, O. Przemysław Zygmunt Knap, kapucyn (1914-1981): pierwszy kapłan w powojennym Gorzowie, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, nr 13:2006, s. 257-262. [Google Scholar]
  49. Prejs Roland, Parafia św. Krzyża w Gorzowie Wielkopolskim pod zarządem kapucynów w latach 1945-1951, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, nr 14:2007, s. 179-200. [Google Scholar]
  50. Raina Peter, Kościół w PRL. Dokumenty, 1960-1974, t. 2, Poznań 1995. [Google Scholar]
  51. Sanktuarium Maryjne u oo. kapucynów we Wrocławiu, „Wiadomości Prowincji Krakowskiej oo. Kapucynów”, R. 14,1975, nr 2/34, s. 157. [Google Scholar]
  52. Skuza Sylwester, Nauczanie religii w Polsce w świetle prawa państwowego po roku 1945, w: Nowa Ewangelizacja, Poznań 1993, s. 204. [Google Scholar]
  53. Stanuch Zbigniew, Walka o religię. Katechizacja szkolna i pozaszkolna na Pomorzu Zachodnim, 1945-1961, Szczecin 2014. [Google Scholar]
  54. Stroba Jerzy, Geneza nowego programu katechezy, „Katecheta”, R. 16:1972, s. 156. [Google Scholar]
  55. Szmerek Agnieszka, Franciszkański rys uroczystości religijnych w kościele Przemienienia Pańskiego w Krakowie według kroniki krakowskiego Kolegium XX. Pijarów, 1932-1955, w: Non cesso gratias agere Deo et hominibus, Kraków-Warszawa 2013, s. 880-888. [Google Scholar]
  56. Tomkiewicz Wincenty, Krótki Zarys Historyczny Zakonu OO. Kapucynów, [bmw] 1966. [Google Scholar]
  57. Tomko Andrzej, Działalność trzeźwościowa Kościoła w Polsce w czasach przełomu, „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, R. 18:2010, nr 1, s. 161-162. [Google Scholar]
  58. Wiśniewski Jan, Dokument dotyczący likwidacji zakonnych placówek oświatowych w województwie bydgoskim w 1952, „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie”, nr 7:2017, s. 149-157. DOI: https://doi.org/10.56583/frp.1572 [Google Scholar]
  59. Wojnar Alojzy, Rozwój i działalność Trzeciego Zakonu św. Franciszka przy kościele oo. Kapucynów w Krakowie w latach 1919-1939, „Wiadomości Prowincji Krakowskiej OO. Kapucynów”, nr 1/49:1979, s. 116. [Google Scholar]
  60. Zubek Stanisław, Jak usuwano religię ze szkół, „Ład“, R. 8:1990, nr 37, s. 3. [Google Scholar]
  61. Br. Alojzy Wojnar, https,//kapucyni.pl/br-alojzy-wojnar/, dost. 1.05.2021 r. [Google Scholar]
  62. Br. Aureliusz Puzio, https,//kapucyni.pl/br-aureliusz-puzio/, dost.7.05.2021 r. [Google Scholar]
  63. Br. Celestyn Giba, https, //kapucyni.pl/br-celestyn-giba/, dost.1.05.2021r. [Google Scholar]
  64. Diamentowy jubileusz. 21.06.2014. Niezwykły duszpasterz, przyjaciel lotników, Ojciec Dominik Orczykowski, obchodził w sobotę 60-lecie święceń kapłańskich, https,//archiwum-8bltr.wp.mil.pl/pl/1107.html, dost. 3.05.2021 r. [Google Scholar]
  65. Kult Najświętszego Serca Jezusowego. List pasterski Episkopatu Polski o osobistym poświęceniu się Najświętszemu Sercu Jezusowemu oraz o jego Intronizacji w rodzinach (1948), http,//mtrojnar.rzeszow.opoka.org.pl/kult_serca_jezusowego/list.htm, dost. 21.09.2018 r. [Google Scholar]
  66. Ministri Generales O.F.M.Cap., https,//www.ofmcap.org/images/docs/altri/ministri_generales_ofmcap.pdf, dost. 1.11.2023 roku. [Google Scholar]
  67. [Nekrolog – o. Donatus Wynant], https://www.openarchieven.nl/prs:a1ec6926-630d-46bd-a2ea- 6317eba87de5, dost. 3.12.2023 r. [Google Scholar]
  68. Ojciec Romuald Szczałba - autobiografia, https,//www.kapucyni.pl/info/537-ojciec-romuald-szczasba-autobiografia, dost. 20.08.2018 r. [Google Scholar]
  69. Pożegnania: br. Gustaw Tyburczy OFMCap., https://www.zyciezakonne.pl/wiadomosci/kraj/pozegnania-br-gustaw-tyburczy-ofmcap-77366/, dost. 2.12.2023 roku. [Google Scholar]
  70. Protasiewicz Tomasz, Br. Romuald Szczałba, https,//kapucyni.pl/br-romuald-szczalba/, dost. 25.03.2021 r. [Google Scholar]
  71. Trzeci Zakon Franciszkański. Parafia św. Jana Chrzciciela w Trzciance. Grupy parafialne, Trzeci Zakon Franciszkański, https,//trzcianka.saletyni.pl/parafia/grupy-parafialne/iii-zakon-franciszkanski/, dost. 11.04.2021 r. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.