Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 80 (1993): Nasza Przeszłość

Artykuły

"Opieka nad biednymi kościołami" przy warszawskim Arcybractwie Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu

  • Andrzej Majdowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1993.80.309-344  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1993

Abstrakt

Około połowy XIX w. w Warszawie istniały dwa Arcybractwa Wieczystej Adoracji, które różniły się od siebie drugorzędnymi celami swojej działalności. Jedna z nich zajmowała się opieką nad biednymi kościołami, w szczególności poprzez zaopatrzenie ich w szaty i przybory liturgiczne. Ruch ten, zapoczątkowany przez belgijskiego jezuitę o. Boone’a i rozprzestrzeniony w całej Europie, dotarł do Polski za pośrednictwem Tekli Skarżyńskiej, która w latach 1856-60 przewodziła działalności charytatywnej Arcybractwa. Po jej śmierci kierownictwo kampanii przejęła hrabina Aleksandra Potocka, osoba wielce zasłużona dla Kościoła polskiego drugiej połowy XIX w. W latach 1856-69 na wyposażenie kościołów wydano około 60 tysięcy rubli w srebrze. Większość podarowanych przedmiotów została wykonana przez samych członków Arcybractwa. Zachował się pokaźny zbiór szablonów z ozdobami, którymi zdobiono szaty liturgiczne. W tym amatorsko opracowanym zbiorze dość losowo wybranych wzorów chrześcijańskiej sztuki zdobniczej od starożytności do renesansu znajdują się szkice, których obecność w hafciarni kościelnej jest dość zaskakująca, jak np. dekoracje na kołczanie wojownika z wysp Pacyfiku, jedna arabeska z Muzeum Indii w South Kenington, projekt w stylu egipskim i ozdoba pasmowa skopiowane z ilustrowanego wydania Koranu, dwa motywy z ruin starożytnej świątyni w Metafont czy rysunek uznawany za egzemplifikację stylu celtyckiego. Trudno powiedzieć, czy wszystkie zebrane ozdoby były haftowane na szatach liturgicznych. Można przypuszczać, że charakterystyczną cechą Arcybractwa było uprawianie rzemiosła, nadawało jej to charakter elitarnego tradycjonalizmu, odpowiadającego intelektualnemu obrazowi hrabiny Potockiej. Arcybractwo z własnej inicjatywy zorganizowało zamawianie i sprzedaż dzieł sztuki sakralnej (obrazów, rzeźb). Współpraca z wybitnymi artystami w latach 1870-81 umożliwiła powstanie w Warszawie profesjonalnego rynku sztuki zdobniczej. Po 1888 r. nie ma już świadectwa pomocy biednym kościołom; Arcybractwo nadal istniało, ale skupiało się na praktykach kultowych.

Bibliografia

  1. Feliński Z. , Pamiętniki, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  2. Górski K., Od religijności do mistyki Zarys dziejów życia wewnętrznego uf Polsce, Lublin 1962. [Google Scholar]
  3. Jaroszewski T.S., Chrystian Piotr Aigner (1756-1841), Warszawa 1965. [Google Scholar]
  4. Majdowski A., Przekształcenia przestrzenne kościoła Powsinie k/Warszawy od XVIII do XX stulecia, „Ochrona Zabytków” R. 45:1992. [Google Scholar]
  5. Majdowski A., Ze studiów nad fundacjami Potockich z Wilanowa, Warszawa 1993. [Google Scholar]
  6. Samsonowicz H., Złota jesień polskiego średniowiecza, Warszawa 1971. [Google Scholar]
  7. Wiercińska J. , Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, „Studia z Historii Sztuki” t. 12, Wrocław-Warszawa 1968. [Google Scholar]
  8. Wyczawski H., Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych, Kalwaria Zebrzydowska 1990. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Inne teksty tego samego autora